Avrupa Yapay Zeka Kanunu(Artificial Intelligence Act)

Avrupa Komisyonu tarafından 21 Nisan 2021'de sunulan ve 12 Temmuz 2024 tarihinde AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanan "Yapay Zeka Hakkında Uyumlaştırılmış Kurallar Getiren ve Bazı Birlik Yasama Tasarruflarını Değiştiren (AB) 2024/1689 sayılı Tüzük", 1 Ağustos 2024 itibarıyla yürürlüğe girecektir. Bu düzenleme, yapay zeka sistemlerinin kullanımını belirli risk kategorilerine göre sınıflandırarak hukuki çerçeveye oturtmayı ve AB içinde güvenli, insan odaklı bir yapay zeka ekosisteminin oluşmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Yapay Zeka Kanunu’nun Amacı ve Kapsamı

AB, bu düzenleme ile bir yandan yenilikçiliği teşvik ederken diğer yandan temel hakların, sağlığın, güvenliğin ve çevrenin korunmasını hedeflemektedir. Kanun, AB içinde piyasaya sürülen, hizmete sunulan veya AB vatandaşlarına yönelik sonuçlar üreten yapay zeka sistemlerini kapsamaktadır. Özellikle, AB'de yerleşik olmayan ancak AB pazarında yapay zeka sistemleri sağlayan veya bu sistemlerden elde edilen çıktıları AB’de kullanan şirketler de yasa kapsamına dahildir.

Bu çerçevede, Türkiye’de yerleşik şirketler de AB ile ticari ilişki içinde olup yapay zeka çözümleri sunuyorlarsa, bu yeni düzenlemeye uyum sağlamak zorunda kalabilirler. Yasa, AB pazarına giriş yapmayı planlayan Türk şirketlerinin, ilgili yükümlülükleri yerine getirmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Yapay Zeka Kanunu’nun Risk Temelli Yaklaşımı

Yapay Zeka Yasası, sistemleri dört temel risk kategorisine ayırmaktadır:

1. Kabul Edilemez Risk: Temel haklara ciddi şekilde zarar verebilecek yapay zeka uygulamalarını yasaklamaktadır. Örneğin, kamuya açık alanlarda bireylerin gerçek zamanlı biyometrik tanımlanması ve sosyal kredi sistemleri bu kategoride değerlendirilmiştir.

2. Yüksek Risk: Sağlık, eğitim, iş gücü yönetimi, kamu hizmetleri, kolluk kuvvetleri ve göç yönetimi gibi alanlarda kullanılan sistemler yüksek riskli kabul edilmiştir. Bu sistemler, uygunluk değerlendirmesine tabi tutulmakta ve şeffaflık yükümlülükleri ile denetlenmektedir.

3. Sınırlı Risk: Sohbet botları gibi kullanıcılarla doğrudan etkileşime geçen yapay zeka sistemleri, kullanıcıların bilgilendirilmesi şartıyla faaliyet gösterebilir. Kullanıcıların bu sistemlerle etkileşime geçtiğini açıkça bilmeleri gerekmektedir.

4. Düşük veya Asgari Risk: Video oyunları ve spam filtreleri gibi uygulamalar daha esnek kurallara tabidir. Bu tür sistemler için özel düzenlemeler öngörülmemiştir.

Yükümlülükler ve Uygulama Mekanizması

Yasa, yüksek riskli yapay zeka sistemlerinin sağlayıcılarına ve kullanıcılarına belirli yükümlülükler getirmektedir. Bu yükümlülükler arasında şunlar yer almaktadır:

• Veri Kalitesi ve Güvenliği: Yapay zeka sistemlerinin yüksek kaliteli ve tarafsız verilerle eğitilmesi gerekmektedir.

• Dokümantasyon ve Kayıt Tutma: Sistemlerin denetlenebilir ve izlenebilir olması için detaylı kayıtların tutulması zorunludur.

• İnsan Gözetimi: Yüksek riskli sistemlerin insan kontrolü altında olması gerekmektedir.

• Şeffaflık ve Kullanıcı Hakları: Kullanıcıların yapay zeka sistemleri hakkında bilgilendirilmesi ve gerektiğinde insan müdahalesi talep edebilmesi sağlanmalıdır.

Türkiye’deki Şirketler İçin Yapay Zeka Kanunu’nun Etkileri

Türkiye’de faaliyet gösteren ve AB pazarı ile bağlantısı olan şirketlerin Yapay Zeka Kanunu’na uyum sağlamaları büyük önem taşımaktadır. Özellikle yüksek riskli yapay zeka sistemleri geliştiren veya bu sistemleri AB’de piyasaya süren şirketler, ciddi yaptırımlarla karşılaşmamak adına gerekli hukuki ve teknik uyum süreçlerini başlatmalıdır. Bu süreçler arasında, risk değerlendirmesi yapılması, uygunluk belgelerinin alınması ve şeffaflık yükümlülüklerine uyum sağlanması bulunmaktadır.

Sonuç ve Hukuki Destek

Avrupa Yapay Zeka Kanunu, yapay zeka teknolojilerinin etik ve hukuki çerçevede geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak adına önemli bir düzenlemedir. AB ile ticari ilişkileri bulunan şirketlerin bu yeni regülasyonları dikkate alarak faaliyetlerini uyumlu hale getirmesi kritik öneme sahiptir. Bu konuda deneyimli bir hukuk ekibi olarak, firmaların Yapay Zeka Kanunu’na uygun hale gelmesi için hukuki danışmanlık ve süreç yönetimi desteği sağlamaktayız.