YARGILAMANIN YENİLENMESİ TALEBİ: HUKUKİ SÜREÇLER VE İTİRAZ YOLLARI

Yargılamanın yenilenmesi talebi, ceza hukukunda kesinleşmiş bir kararın yeniden incelenmesini sağlayan istisnai bir hukuki yoldur. Bu talep, genellikle yeni delillerin ortaya çıkması veya adil yargılama ilkesine aykırı bir durumun varlığı gibi sebeplerle yapılmaktadır. Bu süreç, hukuka aykırı bir kararın düzeltilmesi ve bireylerin haklarının korunması açısından büyük önem taşır. Türk ceza yargılamasında yargılamanın yenilenmesi taleplerinin kabulü ve reddi, belirli aşamalardan ve yasal süreçlerden geçmektedir.

Bu makalede, yargılamanın yenilenmesi talebine ilişkin hukuki süreç, kabul ve ret durumunda izlenebilecek yollar, itiraz mekanizmaları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvuru imkânı ele alınacaktır.

1. Ağır Ceza Mahkemesi’ne Yargılamanın Yenilenmesi Talebi

Yargılamanın yenilenmesi talebi, hükmü veren Ağır Ceza Mahkemesi'ne yapılır. Bu aşamada, mahkemenin başvuruyu inceleyip kabul veya red kararı verme yetkisi bulunmaktadır. Eğer mahkeme yargılamanın yenilenmesi talebini kabul ederse, ilgili davada yargılama yeniden başlar ve davanın esasına girilir. Bu durumda, daha önceki kararın yeniden gözden geçirilmesi ve varsa yeni delillerin değerlendirilmesi suretiyle yeni bir karar verilmesi söz konusu olur.

2. Red Kararı ve İtiraz Süreci

Ağır Ceza Mahkemesi, yargılamanın yenilenmesi talebini reddederse, başvuru sahibi bu karara karşı itiraz edebilir. İtiraz, red kararının tebliğinden itibaren 7 gün içinde aynı ağır ceza mahkemesine yapılmalıdır. İtiraz başvurusunda, red kararının gerekçeleri ve yargılamanın yenilenmesi için ileri sürülen sebeplerin geçerli olduğu belirtilir. Mahkeme, itirazı değerlendirir ve kabul ederse yargılama yeniden başlar. Ancak itirazın reddedilmesi durumunda başvuru sahibi için bir sonraki hukuki aşama Anayasa Mahkemesi'ne başvurudur.

3. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru

Ağır Ceza Mahkemesi'nin ret kararına yapılan itirazın da reddedilmesi durumunda, başvuru sahibi Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapabilir. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvurular, itirazın reddi kararından itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır. Bu başvuruda, temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği iddia edilir. Eğer Anayasa Mahkemesi yapılan bireysel başvuruyu kabul eder ve bir ihlali tespit ederse, yargılama yeniden başlatılır. Bu durumda, ceza davası yeniden görülerek karar yeniden değerlendirilir.

Ancak Anayasa Mahkemesi, başvuruyu kabul etmez veya ihlal bulunmadığına karar verirse, başvuru sahibinin başvurabileceği bir diğer hukuki yol Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)'dir.

4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuru

Anayasa Mahkemesi'nin kararına karşı, başvuru sahibi AİHM'e başvuru yapma hakkına sahiptir. AİHM'e başvuru süresi, Anayasa Mahkemesi'nin kararından itibaren 4 ay olarak belirlenmiştir. AİHM, başvuruyu inceledikten sonra ihlal tespit ederse, Türkiye’ye yönelik bağlayıcı kararlar alabilir ve davanın yeniden görülmesini talep edebilir. Eğer AİHM de başvuruyu kabul etmez veya ihlal tespit etmezse, başvuru süreci tamamlanmış olur.

5. Sessiz Kalma ve Tekrar Talep Hakkı

Ağır Ceza Mahkemesi, yargılamanın yenilenmesi talebine karşı herhangi bir karar vermeyip sessiz kalırsa, başvuru sahibi 3-4 hafta içinde tekrar talepte bulunma hakkına sahiptir. Bu durum, mahkemenin talebi sonuçlandırmaması halinde sürecin tıkanmasını önlemek amacıyla başvurulan bir yoldur. Ancak tekrar talep sonucunda da herhangi bir yanıt alınamaması durumunda, başvuru sahibi HSK'ya şikayet başvurusunda bulunabilir.

6. Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) Şikayeti

Başvuru sahibinin, talebi karşısında mahkemenin sessiz kalması veya yargılamanın yenilenmesi talebinin reddi gibi durumlarda, HSK'ya şikayette bulunma hakkı vardır. HSK, başvuruyu değerlendirir ve bir karar verir. HSK'nın kararı, soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi şeklinde olabilir. Eğer soruşturma izni verilirse, ilgili hâkim veya savcı hakkında disiplin soruşturması başlatılır. Soruşturma izninin verilmemesi durumunda, başvuru sahibinin itiraz hakkı bulunmaktadır.

HSK'nın soruşturma izni vermemesine ilişkin karara karşı başvuru sahibi, 10 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz, HSK Genel Kurulu tarafından incelenir ve genel kurul itirazı kabul ederse soruşturma izni verilir. Aksi takdirde, itiraz reddedilir ve başvuru sahibi son çare olarak yine AİHM'e başvurabilir.

Sonuç

Yargılamanın yenilenmesi, adaletin tam anlamıyla tecelli etmesi ve yargı hatalarının düzeltilmesi açısından önemli bir hukuki süreçtir. Ancak bu sürecin işleyişi, belirli aşamalara ve süre sınırlamalarına tabidir. Başvuru sahiplerinin, süreçteki haklarını tam anlamıyla kullanabilmesi için her aşamada dikkatli olması ve belirtilen süreleri kaçırmaması gerekmektedir. Mahkemelerin verdiği kararlar karşısında itiraz ve bireysel başvuru hakları, hukuki süreçlerin doğru şekilde yürütülmesi için başvuru sahiplerine geniş bir hareket alanı sağlamaktadır. Yargılamanın yenilenmesi süreci, adil yargılama ilkesinin korunması açısından önemli bir teminat niteliği taşımaktadır.